‘Met de flowbatterij tonen we het lef dat nodig is om de energietransitie te versnellen in Rotterdam’
De toekomst van waterstof ligt in Rotterdam. Omdat de Hydro Generation juist daar kansen ziet en pakt om geschiedenis te schrijven. De Hydro Generation is een groep voorlopers die ziet dat Rotterdam dé plek is om innovatieve CO2-neutrale oplossingen waar te maken. Zo richten Willem-Jan van Dijk van Elestor en Mischa Lauret van Vopak samen hun pijlen op grootschalige, kostenbesparende opslag van duurzame energie met een flowbatterij op waterstof en broom.

Samenwerking Elestor en Vopak
Het was het innovatieve bedrijf Elestor dat de stoute schoenen aantrok en aanklopte bij de doorgewinterde Rotterdamse opslagreus Vopak. ‘Jullie tanks zijn eigenlijk batterijen’, was de openingszin. Dat trok meteen de aandacht. De entrepreneur en de ervaren ‘hotelier’ voor vloeistoffen sloegen de handen ineen. Twee jaar na de overeenkomst tussen Vopak en Elestor voor de levering van een Elestor-batterij, zijn de bedrijven nu ook bezig met een haalbaarheidsstudie om de batterijinstallaties te koppelen aan een waterstofpijpleiding.
Van kleine tanks naar een grote pijpleiding-opslag
Van Dijk, teamleider System Engineering bij Elestor, vertelt over de techniek van een flowbatterij. “Het gaat om een batterij die energie opslaat in de vorm van verschillende actieve materialen. Het verschil met een gewone batterij is dat de stroom niet in de batterijcellen wordt opgeslagen, maar in aparte tanks. Daardoor zijn vermogen [MW] en capaciteit [MWh] niet gekoppeld, en precies dat maakt het mogelijk om optimaal economisch lange periodes te overbruggen.”
De batterij laadt door waterstofbromide (HBr), dat in een tank is opgeslagen, te splitsen in broom en waterstof. De waterstof die daarbij ontstaat wordt in de andere tank opgeslagen. Bij het ontladen worden deze stoffen weer gerecombineerd tot HBr. De beide tanks worden gescheiden door een speciaal membraan waar alleen waterstofionen (protonen) doorheen kunnen. Op die manier kan er gecontroleerd stroom worden uitgewisseld met het elektriciteitsnetwerk.
Rendabel maken
“Het geheim zit ‘m in de actieve materialen die je gebruikt”, legt Lauret uit. De operations manager New Energies & Feedstock bij Vopak is erop gebrand de innovatie van Elestor rendabel te maken. “Wat Elestor uniek maakt is dat ze waterstof en broom inzetten: dit zijn stoffen die in overvloed beschikbaar zijn, terwijl andere batterijen op schaarse en dure metalen werken. Dat betekent dat je het grootschalig kunt aanpakken, waarmee het per kWh rendabeler wordt.”
Voor Vopak is het belangrijk te onderzoeken of de tanks op industriële schaal veilig gebruikt kunnen worden voor het vloeistofdeel van de batterij, waarin de waterstofbromide wordt opgeslagen. Daarnaast kijken de bedrijven of er een waterstofpijpleiding gebruikt kan worden voor de opslag van waterstof, waardoor een aparte waterstoftank niet meer nodig is. “Daarmee zorg je dat je naast energiezekerheid een voordelig alternatief op de markt brengt. En belangrijk: je draagt bij aan een CO2-neutrale energievoorziening”, zegt Lauret.
Van Dijk vult aan: “Waterstof is meer dan alleen een molecuul. Het is een energiedrager. Door er in combinatie met broom groene energie op grote schaal mee op te slaan, geef je waterstof een extra dimensie. Dit is een unieke en nieuwe toepassing.”
100 uur energieopslag
De batterij kan zonne- of windenergie voor langere tijd opslaan, zodat het gebruikt kan worden op momenten dat deze bronnen niet beschikbaar zijn, zoals ‘s nachts of als het windstil is. De ambitie is om de technologie zo door te ontwikkelen dat het 100 uur lang energie kan opslaan. Het streven is om de elektriciteitsopslagcapaciteit van de flowbatterijen geleidelijk op te schalen tot wel 250.000 kWh (250 MWh).
Maar zover is het nog niet. De ontwikkeling naar deze grote batterij zal nog enkele jaren in beslag nemen. Van Dijk. “We weten wat er technisch nodig is om de flowbatterij grootschalig te laten functioneren, samen met Vopak ontwikkelen we de benodigde grote vloeistoftanks. Via de haalbaarheidsstudie weten we nu ook wat de eisen zijn vanuit de waterstofnetwerken en dat een van de pijpleidingen van Hynetwork Services langs het terrein van Vopak loopt. Daar hebben we dus alleen een ’op- en afrit’ nodig. Maar er zijn nog veel vragen te beantwoorden, vooral met betrekking tot vergunningen en de business case.”
Hulp dankzij SES-subsidie
De studie verloopt voorspoedig, mede dankzij de financiële steun van Gemeente Rotterdam via de SES-subsidie. “Dankzij de subsidie hebben we flinke stappen kunnen zetten. Dat vind ik echt uniek aan dit traject, hoe de bereidwillendheid van de gemeente ons vooruit helpt”, stelt Lauret. “De open houding van Rotterdam zorgt dat er meer ingangen zijn bij diverse instanties. En vergunningverleners hebben ervaring; ze hebben kaas gegeten van waterstof en broom. Je voelt je hier dus welkom en serieus genomen.”
Rotterdam is volgens de twee pioniers dan ook een voorloper in Europa als het aankomt op de waterstofindustrie. Dat komt onder andere door de gunstige ligging van de haven en het aantal grote industriële partijen dat waterstof afneemt. “En er ligt een heel concreet plan voor de infrastructuur gericht op waterstof. Het staat echt al in de steigers”, zegt Lauret.
Volgens Van Dijk is dat noodzaak om de Parijsdoelen te behalen én om de concurrentie de baas te blijven. “Iedereen weet dat er een grote energietransitie moet plaatsvinden en waterstof draagt bij aan die transitie. Batterijen kunnen daar niet bij ontbreken, alleen zo zorg je voor een continue aanlevering van schone energie.” Lauret vult aan: “In Rotterdam wordt er al waterstof geproduceerd en geïmporteerd. Alles komt hier samen; Rotterdam is hard op weg om de Europese waterstofhub te worden.”
Kennis en kunde delen
Dat een jong, innovatief bedrijf de samenwerking opzoekt met een grote gevestigde partij, is niet meer dan logisch vinden Van Dijk en Lauret. “Elestor heeft de technologie, Vopak bezit de kennis en kunde over het veilig opslaan van gevaarlijke stoffen, zoals broom. Daarnaast beschikt Vopak over ervaren operators die gewend zijn op grote schaal te werken”, zegt Van Dijk.
Lauret: “Failure is not an option. Bij Vopak staat veiligheid op nummer 1. Tegelijkertijd willen we graag de entrepeneurial spirit van Elestor de ruimte geven. Wij hebben de grond om dit te kunnen doen in de Rotterdamse haven. Daarin vormen we een goede combinatie. En de samenwerking verloopt erg prettig. Er is veel wederzijds vertrouwen.”
Hydro Generation: lef tonen
Zowel Van Dijk als Lauret zijn onderdeel van de Hydro Generation; een groep gedreven innovators die kansen pakken om de energietransitie te versnellen met waterstof, in Rotterdam. “Ik geloof dat je lef moet tonen en moet helpen om die transitie echt aan de praat te krijgen, in plaats van aan de zijlijn staan roepen dat het sneller moet. De Rotterdamse mentaliteit spreekt me aan. Ik werk hard mee om deel te zijn van de oplossing”, zegt Van Dijk.
Voor Lauret betekent onderdeel zijn van de Hydro Generation zowel privé als professioneel een hoop. “Het is zo’n relevant thema. Ik krijg halverwege mijn carrière de kans aan boord te stappen bij zo’n impactvolle verandering. Dat is mega-interessant. Ik kan met trots aan mijn kinderen vertellen wat ik aan het doen ben.”