Een nieuwe scenariostudie, uitgevoerd in opdracht van de provincie Zuid-Holland en de gemeente Rotterdam, laat zien dat de verduurzaming van de raffinage- en chemische industrie om strategische keuzes en vroegtijdige actie vraagt.

De Tekenkamer van de Industrie (ISPT), Deltalinqs en Quo Mare hebben een scenariostudie over de transitie van ruwe olie naar hernieuwbare grondstoffen uitgevoerd. In opdracht van de provincie Zuid-Holland en de gemeente Rotterdam onderzocht deze studie hoe verschillende scenario’s de transitie in de raffinaderijsector en chemische industrie in het Haven Industrieel Cluster (HIC) Rotterdam sturen, in lijn met de net-zero- en circulariteitsdoelstellingen voor 2050.

Uitdaging: transitie binnen beperkte ruimte

Het HIC is een belangrijk logistiek en industrieel knooppunt. In dit drukke centrum brengt de transitie naar hernieuwbare grondstoffen een grote ruimtelijke uitdaging met zich mee. De verwerking van hernieuwbare grondstoffen, zoals plantaardige olie, (plastic) afval of biomassa, vereist meer stappen en daarmee meer ruimte dan fossiele verwerking. In deze studie is verkend welke ruimte nodig is voor de ombouw van deze processen, en wat de invloed is als we binnen de bestaande beperkte ruimte toch stappen proberen te zetten om te verduurzamen.

Gevolgen van ruimtebeperking

Voor de overstap van fossiele naar hernieuwbare grondstoffen in de raffinage- en krakerindustrie is naar verwachting 1.4 keer de huidige ruimte nodig. Hoewel een eerste analyse laat zien dat de brandstofvraag afneemt – onder andere door de opkomst van elektrisch rijden – en daardoor meer ruimte vrijkomt, blijft de uitdaging dus groot.

De studie laat ook zien dat er een dilemma ontstaat wanneer de transitie binnen de bestaande ruimte moet plaatsvinden. Hoewel dit technisch mogelijk is, leidt dit tot hogere kosten, vertragingen en een verminderde strategische autonomie door een afname in eigen productie. Omdat bestaande locaties eerst moeten worden afgebroken voordat nieuwe processen kunnen starten, ontstaan tijdelijke productiedalingen en een grotere afhankelijkheid van geïmporteerde eindproducten.

Impact van onzekerheid onderzocht in drie scenario’s

Naast de ruimtelijke uitdaging onderzocht de studie hoe geopolitieke en economische onzekerheden de transitie beïnvloeden. Aan de hand van drie scenario’s zijn mogelijke toekomstbeelden geschetst, gebaseerd op het mandaat van de EU en maatschappelijke angsten als drijfveer voor verandering. De drie scenario’s zijn:

• Nostalgia – een zwak Europa, beheerst door angst voor verandering en een verlangen naar het verleden. Samenlevingen klampen zich vast aan de veronderstelde “gouden tijden,” waardoor de voortgang op klimaatgebied traag verloopt, het Akkoord van Parijs in feite wordt genegeerd en de afhankelijkheid van fossiele waardeketens groot blijft.
• Climate – een sterk Europa, geconfronteerd met de angst voor klimaatverandering. Toenemende klimaatcrises zetten de EU aan tot verregaande wetgeving om het verbruik van fossiele grondstoffen tegen 2050 te beëindigen, wat leidt tot een snelle maar ongecoördineerde overstap op hernieuwbare grondstoffen.
• Green Growth – een sterk Europa, geconfronteerd met mondiale concurrentie – de EU geeft prioriteit aan strategische autonomie en ontwikkelt snel hernieuwbare energiebronnen en CCS om de klimaatdoelen te halen. Tegelijkertijd nemen geopolitieke spanningen rond handel en grondstoffen toe.

In alle scenario’s blijft de afzet van olieproducten dalen, maar de mate waarin Nederland haar klimaatdoelen haalt en haar autonomie, verdienvermogen en toekomstbestendigheid behoudt, verschilt. Ook zien we dat in elk scenario de ketens rond plantaardige oliën (HVO) en syngas opkomen.

Aanbevelingen voor beleidsmakers en industrie

Duidelijk is dat stimulerend beleid op het gebied van circulariteit essentieel is voor een succesvolle transitie. Omdat deze omslag tijd en een langetermijnvisie vereist die zowel het Rotterdamse havengebied als de bredere omgeving raakt, is vroegtijdige actie cruciaal om richting te geven. Het rapport biedt beleidsmakers en de industrie concrete handvatten om de transitie van het HIC te faciliteren, met oog voor zowel kansen als uitdagingen die in de scenario’s worden geschetst.

Samenwerking, slimme investeringen en een duidelijke langetermijnstrategie zijn noodzakelijk om een duurzame en circulaire toekomst te garanderen. Welke keuze we ook maken, de tijd om te handelen is nu.

Geïnteresseerd in het rapport?

Bekijk via deze link het gehele rapport: A scenario study of transition in the Rotterdam Harbor Industrial Cluster

Voor de samenvatting kun je deze link gebruiken: Publiekssamenvatting: Een scenariostudie van de transitie van het Rotterdamse Haven Industrieel Cluster

Meer informatie?

• Voor inhoudelijke vragen over de scenariostudie: Andreas ten Cate, andreas.tencate@ispt.eu
• Voor vervolgstappen en beleid: Liza van der Aa, ls.vanderaa@rotterdam.nl